4 april 2016
Ideeën van Paul Verhaeghe kritisch benaderd.
Deze lezing omtrent onze neoliberale samenleving door Paul Verhaeghe (UGent, klinisch psycholoog en psychoanalyticus) was geen makkelijke lezing. Hij omschrijft het probleem en de gevolgen van onze samenleving en zoekt naar alternatieven waarbij niet enkel het economische voorop gesteld wordt. Het is een lezing die je doet nadenken over de manier waarop we leven. Wordt alles niet te veel vanzelfsprekend beschouwd, willen we niet altijd meer en meer? Is er nog plaats voor het gewone, eenvoudige leven waar je gewoon jezelf mag zijn en je goed kan voelen?
Hieronder volgen een paar ideeën uit de lezing die ik bekritiseer
Idee 1
“We leven in een neoliberale samenleving waarbij alles een product
geworden is. Bovendien gaat dit gepaard met meritocratie waarbij iedereen
verantwoordelijk geacht wordt voor zijn eigen lukken en mislukken. Dit is de
mythe van de ‘selfmade man’. Het neoliberalisme is op vele vlakken aanwezig; in
de economie, de zorgsector, het onderwijs, de media en ook onze identiteit” (Verhaeghe, 2012).
Dit is een zeer krasse uitspraak van Verhaeghe, maar ik ga
hiermee akkoord. In onze sterk individualistische maatschappij wordt er veel gekeken
naar het feit of je ‘het gemaakt hebt’ in het leven of niet. Voorwaarden
hiervoor zijn een leuke job hebben, wonen in een mooi huis en in het bezit zijn van veel materiële
zaken. Of je je nu al die zaken kan permitteren heb je louter en alleen aan
jezelf te danken. En als je anders beweerd, dan ben je 'raar' of een 'loser'.
Onze maatschappij is er zeker één van de ‘survival of the
fittest’, de sterksten winnen. Er is een voortdurende concurrentiestrijd. Minderheden
of zwakkere groepen worden vergeten omdat zij niet passen
in het systeem, ze brengen niets op.
Maar hebben zij er zelf voor gezorgd dat ze aan de rand van de
maatschappij leven of ligt de fout bij de samenleving? Kijk maar naar daklozen, bejaarden, langdurig zieken,
werklozen, allochtonen…
Heel actueel is de laatste groep mensen. Vaak krijgen deze mensen geen kansen om iets van hun leven te maken. Lees maar het onderstaande artikel over Samira die zich moest voordoen als Cécile om aan een job te geraken. Ik was er echt van onder de indruk!
Zo komen deze mensen in de werkloosheid zonder vooruitzichten, voelen ze zich niet aanvaard, niet begrepen en gefrustreerd. Nog meer hierover bij idee 2.
Heel actueel is de laatste groep mensen. Vaak krijgen deze mensen geen kansen om iets van hun leven te maken. Lees maar het onderstaande artikel over Samira die zich moest voordoen als Cécile om aan een job te geraken. Ik was er echt van onder de indruk!
Zo komen deze mensen in de werkloosheid zonder vooruitzichten, voelen ze zich niet aanvaard, niet begrepen en gefrustreerd. Nog meer hierover bij idee 2.
Bejaarden worden financieel uitgebuit doordat ze elke maand enorme
sommen geld moeten neertellen om het nieuwe fenomeen ‘serviceflats’ te kunnen
betalen. Ze worden er goed opgevangen en bijgestaan als het moeilijk gaat, maar
vooral er komt véél geld in het laadje. De blokken met ‘serviceflats’ rijzen
als paddenstoelen uit de grond, net zoals appartementsblokken, waarvoor oude –nochtans
nog te renoveren gebouwen- moeten wijken. Er is nood aan opvang voor bejaarde
mensen, maar de manier waarop dit ingevuld wordt is toch bedenkelijk meer in het voordeel van anderen. Alles en iedereen schijnt een product van de maatschappij te zijn dat moet nuttig zijn en geld moet opleveren.
Maar het kan ook anders. Misschien is het lets-systeem wel gekend. Hier wordt niet met geld gegoocheld, maar het systeem berust op ruilen en diensten leveren. Iedereen kan een bijdrage leveren. Er wordt vooral gekeken naar de tijd dat iets kost om te doen. Een voorbeeld hoe het werkt;
Maar het kan ook anders. Misschien is het lets-systeem wel gekend. Hier wordt niet met geld gegoocheld, maar het systeem berust op ruilen en diensten leveren. Iedereen kan een bijdrage leveren. Er wordt vooral gekeken naar de tijd dat iets kost om te doen. Een voorbeeld hoe het werkt;
"Ik ben een alleenstaande moeder. Ik kan lekker koken en ik organiseer kinderfeestjes. Soms voelde ik me wat alleen. Ik moet met weinig zien rond te komen. Babysit kost geld, dus ik ging niet vaak uit. Via LETS kook ik nu af en toe voor een feestje of receptie en ik hou leuke kindernamiddagen. In ruil komt P babysitten en krijg ik planten en struiken uit de tuin van S. Ik kan weer meer uit en heb vaker een leuke babbel" (LETS Vlaanderen, 2011).
(LETS Vlaanderen, 2011)
Voor wie interesse heeft; hier meer info over 'letsen'.
5 april 2016
Idee 2
“Het neoliberalisme is een ramp op maatschappelijk vlak. De laatste 30 jaar zijn de inkomensverschillen in Groot-Brittannië zo spectaculair gestegen dat de middenklasse aan het verdwijnen is. Volgens sociologisch onderzoek is er een perfecte correlatie tussen de omvang van inkomensverschillen en alle belangrijke gezondheidsparameters. Hoe groter de inkomensverschillen, des te meer mentale stoornissen, tienerzwangerschappen, kindersterfte, drugs, geweld, criminaliteit. Des te lager is de lichamelijke gezondheid, onderwijsresultaten, veiligheid, gemiddelde levensverwachting. Deze resultaten betreffen alle lagen van de bevolking en niet enkel de laagste sociale klasse” (Verhaeghe, 2012).
Van deze uitspraak schrok ik toch. Dat de kloof tussen
inkomens zo groot kan zijn dat de middenklasse verdwijnt. Ook in België is een
verschuiving te merken. Er zijn alsmaar meer werkende mensen die de huur van
een huis nog moeilijk kunnen betalen omdat die steeds stijgt. Alles wordt
duurder. Voeding, kledij, elektriciteit, water wordt duurder. Wat vroeger
behoorde tot de basisbehoeften dreigt nu luxe te worden.
Ook werkloosheid is
een probleem, vooral in Brussel. In 'de afspraak' (16 maart 2016) op Canvas zegt Staatssecretaris voor Gelijke Kansen in
Brussel Bianca Debaets dat in sommige Brusselse
wijken 40 tot 50 procent werklozen zijn en dat dit een voedingsbodem voor gruweldaden is. Geen werk hebben is natuurlijk géén
excuus om tot gruweldaden over te gaan, maar die jongens meer
toekomstperspectief en kansen geven is even belangrijk dan het geweld te
onderdrukken.
Het feit dat deze werkloze allochtone jongens gefrustreerd
zijn, geen toekomst meer zien, hun identiteit verliezen hoor je wel vaker bij
allochtonen én autochtonen. Lees deze opinie van VRT- journaliste en inwoner van Molenbeek op De Redactie. Neem ook maar
eens een kijkje op deze link naar haar reportage 'het verdriet van Molenbeek' over waar inwoners aan het woord komen. Je leest de harde feiten, maar ook een verhaal van hoop, gemaakt door mensen die niet willen opgeven en willen werken aan een toekomst voor jongeren.
In deze studie (p.7 tot 9) van het Brussels Instituut voor Statistiek en Analyse van 2014 zie je de vooruitzichten (tot 2018) van het beschikbaar inkomen per hoofd in Brussel.
Men komt tot een zware conclusie;
"Dit betekent dat de relatieve positie van de Brusselse inwoners op middellange termijn zou blijven verslechteren in vergelijking met de inwoners van Vlaanderen en Wallonië en op die manier een zware tendens zou voortzetten die tijdens de laatste drie decennia werd waargenomen" (bisa, 2014).Als factoren die hierin een rol (kunnen) spelen wordt aangegeven;
"Ten eerste wordt het Brussels Gewest sinds de jaren 1960 geconfronteerd met het fenomeen van de suburbanisatie, dat gekenmerkt wordt door het vertrek naar de stadsrand van inwoners uit de middenklasse en hogere inkomensklassen. Daarnaast heeft de Brusselse bevolking sinds het begin van de jaren 2000 een grote bevolkingstoename gekend. Hierdoor onderscheidt Brussel zich van de twee andere regio’s door een sterk groeiende en verjongde bevolking met enerzijds een groter aandeel van jongeren en anderzijds ook een groter aandeel van personen uit internationale immigratie. In het algemeen hebben jonge mensen het moeilijker om de arbeidsmarkt te betreden en krijgen ze voor hetzelfde kwalificatieniveau lagere inkomens. Ook voor de personen uit immigratie afkomstig van landen buiten EU15 is de toegang tot de arbeidsmarkt moeilijker. Dit is vooral te wijten aan discriminatie bij aanwerving van nieuwe werknemers en de problemen met betrekking tot het erkennen van diploma’s. In het bijzonder kunnen deze factoren voor een deel het hogere aandeel van mensen in Brussel verklaren die : • ofwel geen inkomen (bv. de allerjongsten) of een relatief lager inkomen ( bv. werknemers met een laag opleidingsniveau) genereren • ofwel sociale uitkeringen ontvangen en dus per hoofd relatief minder hoge bedragen krijgen ( bv. mensen die een werkloosheidsuitkering of een leefloon ontvangen)" (bisa, 2014).
Idee 3
“De bipolaire stoornis –vroeger manisch depressief- is de aandoening
bij uitstek van het neoliberalisme. Bij ADHD en depressie zijn we ervan
overtuigd dat de oorzaak buiten ons ligt en er een magische pil of een nieuwe
führer is die ons zonder eigen inspanning zal verlossen van onze kwalen en van
het kwade. Niet dus. We beseffen nauwelijks dat we daarmee exact hetzelfde doen
als wat we onze politici verwijten. We zijn allemaal neoliberaal, het zit in
ons denken, in ons gedrag (Verhaeghe, 2012).
Kinderen met ADHD
In het onderstaande artikel kan je lezen hoe Ria Van Den Heuvel pleit voor meer beweging in het klasgebeuren. Kinderen moeten in veel scholen een ganse dag stilzitten en kennis vergaren. Ze kunnen zich niet meer uitleven. Er zijn geen oorzaken te vinden, maar de omgeving heeft een invloed, zowel thuis als op school. Medicatie helpt enkel het gedrag af te zwakken, maar pakt niet de oorzaak aan. Ze zegt ook dat het belangrijk is om kinderen op een positieve manier leren om te gaan met hun ADHD. Ze moeten dus ook wel een inspanning leveren.
Bipolaire stoornis
In een aflevering van Koppen XL -Leven met hoogtes en laagtes' (even naar beneden scrollen) gaat de bekende Britse psychotherapeute Philippa Perry uitzoeken hoe het is om te leven met een bipolaire stoornis. Daarvoor bezoekt ze meer dan een half jaar lang verschillende keren twee mensen die eraan lijden. Paul is 54 en Sian 43. Beide kampen al heel hun leven met extreme hoogtes en even diepe laagtes.
Een bipolaire stoornis, vroeger een manische-depressie genoemd, is een uitgesproken stemmingswisseling met herhaalde periodes van hypomanie, grenzeloze euforie en depressie. Die worden afgewisseld met episodes met weinig of geen symptomen. En dat het geen triviaal probleem is, bewijzen de cijfers. Naar schatting vijf procent van de volwassen bevolking zou ermee te kampen hebben. Paul ontmoeten we bijvoorbeeld wanneer hij in een extreem euforische periode zit. De wereld ligt dan aan z’n voeten. Maar maanden later is het helemaal anders. We bezoeken hem opnieuw wanneer hij met een depressie kampt. Met stijgende verbazing kijkt hij zelf naar de beelden van toen (Eén, 2016).
Philippa Perry wil weten wat de oorzaken zijn en hoe je deze mensen beter kan behandelen. Mensen met een bipolaire stoornis worden behandeld met veel pillen, die niet genezen, maar de gevoelens wat afzwakken.
Philippa gelooft niet in een aangeboren genetische afwijking, maar wil naar het verleden van de personen kijken. Volgens haar ligt er ergens een gebeurtenis of trauma aan de basis. Ze denkt dat de manie een overlevingsmechanisme is. Bij Paul lijkt deze theorie te kloppen. Voor de diagnose had hij het ene succesverhaal na het andere en wou hij alleen –en nog steeds de beste zijn-. Hij kan zich niet verzoenen met een tweede plaats. Het begon al als enig kind, toen zijn ouders vastbesloten waren om van hem de beste te maken. Daarna was hij een succes op zakelijk, financieel en sportief vlak. Als enig kind en door al zijn successen heeft hij nooit geleerd om doorsnee te zijn, dit beseft hij ook. Dit valt extra moeilijk nu hij alleen voor zijn moeder zorgt. Paul heeft dus een zware prijs betaald. Hij verteld over een psycholoog die zijn dagen vult met mensen te overtuigen dat je mag doorsnee zijn.
Wanneer Philippa Perry Ian Jones van de universiteit van Cardiff spreekt, verneemt ze dat de genen toch een rol hebben. Als is het in een bepaalde genetische combinatie bij duizenden genen. Het is maar 1 op 10 erfelijk, wat goed nieuws is. Maar de hypothese dat een bipolaire stoornis volledig zou te wijten zijn aan de omgeving, klopt dus niet. De omgeving speelt wel een sleutelrol.
Tot slot zegt Philippa dat elk persoon als individu moet bekeken worden. Want wanneer je alleen uitgaat van een genetische oorzaak, betekent dit het einde van een zelfonderzoek. Hier komen we terug bij Paul Verhaeghe; het is niet te genezen met een pilletje, de persoon zelf moet ook inspanningen doen om te kijken naar zijn verleden, zijn leven.
Onze kinderen worden op school al gepusht, soms van thuis uit om hun best te doen en als dat dan niet voldoende is voor de ander, voelt dit kind zich slecht.
Idee 4
Professor Paul Verhaeghe haalt een citaat aan van Sigmund Bauman, een Pool-Brits socioloog; "Nooit waren we zo vrij, nooit hebben we ons zo machteloos gevoeld." Dit is de paradox van onze tijd. We zijn vrij om bijvoorbeeld op religie te spuwen, om op seksueel vlak alles uit te proberen wat vroeger verboden was en om te kiezen welke politieke stroming we aanhangen, omdat het allemaal geen belang meer heeft. Maar tegen wie of wat we moeten reageren is hoogst onduidelijk. Iedereen klaagt over het systeem, maar niemand krijgt het te pakken. Hieruit vloeit onze machteloosheid en het daaruit voort vloeiend zinloos geweld. In de vorige eeuw hadden de stakingen effect omdat er een duidelijke vijand was, de patrons, die zijn er nu niet meer. In de plaats daarvan zijn er rekenbureaus, beurzen en vergaderingen van aandeelhouders. Psychoanalytisch beschouwd is de huidige staking automutulatie van een patiënt die alle grip op zijn leven verloren is en dan maar gaat kerven in eigen vlees. (Verhaeghe, 2012).Idee 5
"In de plaats van (depressieve) consument moeten we terug burger zijn" (Verhaeghe, 2012).
Als besluit op de vraag hoe er verandering kan komen zegt Verhaeghe dat 'een eigentijdse ethiek het best kan aansluiten bij de hedendaagse individualisering met als sleutelbegrip 'zorg voor zichzelf'. Hierbij denken we niet aan een overdreven 'zorg voor zichzelf' dat neerkomt op puur materieel eigenbelang en in concurrentie staat met dat van de ander. Maar waarbij 2 vragen centraal staan;
- Wat is het goede leven voor mij?
- Hoe kan ik dat vormgeven in verhouding tot anderen?
waarbij zelfbeheersing als centraal element wordt naar voor geschoven door verschillende ethische stelsels..
Kiezen voor het goede leven betekekent inleveren, 'zorg voor zichzelf' zorgt leidt tot bewust burgerschap, waardoor er vervlechting komt met de zorg voor de ander en die zorgt op zijn beurt voor zinverlening, die met de anderen gedeeld kan worden. Dat kan dan de basis vormen voor een collectief verzet, dat meer dan ooit nodig is. Een collectieve burgerlijke ongehoorzaamheid is veel doeltreffender dan een staking die het systeem vermoedelijk alleen maar sterker maakt.
Deze redenering doet me opnieuw denken aan de omgevingscirkels van Annick Depuydt.
Ik vind ook dat we moeten consuminderen i.p.v. consumeren. Hierdoor leef je bewuster. Je denkt na vooraleer je iets nieuw koopt;"heb ik dat echt nodig?" De piramide van het Netwerk Bewust Verbruiken maakt duidelijk dat kopen het allerlaatste is. Ik vind het goed dat meer en meer mensen dit lijken te beseffen, alhoewel er ook mensen zijn, die het gewoon hip vinden of meedoen omdat ze denken dat het een hype is.
Ik vind ook dat we moeten consuminderen i.p.v. consumeren. Hierdoor leef je bewuster. Je denkt na vooraleer je iets nieuw koopt;"heb ik dat echt nodig?" De piramide van het Netwerk Bewust Verbruiken maakt duidelijk dat kopen het allerlaatste is. Ik vind het goed dat meer en meer mensen dit lijken te beseffen, alhoewel er ook mensen zijn, die het gewoon hip vinden of meedoen omdat ze denken dat het een hype is.
Diversiteit
Een filmpje dat de diversiteit van onze samenleving mooi illustreert en dat weergeeft wat we missen in onze huidige maatschappij, namelijk respect en medeleven met mensen met een andere cultuur, religie, achtergrond, ...
Canvas (2016, 16 maart). De
afspraak; Molenbeek een multiculturele droom? Het is een rotwijk [Online
video]. Geraadpleegd op 4 april 2016 via http://www.canvas.be/video/de-afspraak/voorjaar-2016/woensdag-16-maart-2016/molenbeek-een-multiculturele-droom-het-is-een-rotwijk
De Vos, V. (2016, 8 februari). Analyse; Mijn buren in Molenbeek. Geraadpleegd op 4 april 2016 via http://deredactie.be/cm/vrtnieuws/opinieblog/analyse/1.2567614
De Vos, V. (2016). Het
verdriet van Molenbeek. Geraadpleegd op 4 april 2016 via http://vrtstartup.github.io/vrtpagemaker/#/articles/-K9lmh_nxIyVhbpkyb3I
Eén. (2016, 4 april 2016). Koppen XL – Leven met hoogtes en laagtes. [Onlinevideo].
Geraadpleegd op 5 april 2016 via http://www.een.be/programmas/koppen-xl/leven-met-hoogtes-en-laagtes
Handichi, Y. (2016, 26 januari). Samira en Cécile zoeken werk. De Standaard, p. 40. Gedownload op 4
april 2016 via www.gopressacademic.be
Lets Vlaanderen (2011). Lets
Vlaanderen; materiaal, logo [Online afbeelding]. Geraadpleegd op 5 april
via http://www.letsvlaanderen.be/Materiaal/tabid/385/Default.aspx
Lets Vlaanderen(2011). Hoe
werkt Lets? Geraadpleegd op 5 april 2016 via
http://www.letsvlaanderen.be/WatisLETS/HoewerktLETS/tabid/421/Default.aspx
Michiels, P. (2014). Arbeidsmarkt
en inkomens van de huishoudens in Brussel: welke evolutie op middellange
termijn? Focus [pdf-document]. Gedownload op 5 april 2016 via
http://www.bisa.irisnet.be/themas/bestanden/publicaties/focus-van-het-bisa/FOCUS_2-NL-final.pdf
Van den Broeck, S. (2016, 23 maart). Kinderen met ADHD zijn niet lastig, hun gedrag kan dat wel zijn
[pdf-document].Knack (12), 21. Gedownload op 5 april 2016 via http://www.zitstil.be/doc/ArtikelKnack23032016.pdf
Vooruit Gent. (2012, 1 februari). Paul Verhaeghe op WeStrikeBack in Vooruit [Online video]. Geraadpleegd op 4 april 2016 via https://www.youtube.com/watch?v=MOr-AVAwDms
Geen opmerkingen:
Een reactie posten